اسید نیتریک چیست؟ARTICLES

اسيد نيتريك ، اسيدي است قوي همراه با خاصيت اكسيدكنندگي بالا. با حرارت دادن به اسيد نيتريك در فشار اتمسفري در دماي °C ۲/۷۸ مي‌جوشد و شروع به تجزيه شدن مي‌كند كه در نهايت محلول اسيدي ۶۸% بدست مي‌آيد و در اين درصد مخلوط آزئوتروپ دارد و ماكزيمم نقطه جوش آن °C۱۲۰ مي‌باشد.
به علت گران بودن نسبی این اسید در صنایع معدنی، فقط برای تولید اورانیوم کاربرد دارد و سعی می‌شود در بقیه موارد از اسید سولفوریک استفاده شود. اما کاربردهای خارج از هیدرومتالورژی این اسید عبارتند از:

اصلی‌ترین کاربرد و علت خرید اسید نیتریک در صنعت تولید کودهای شیمیایی با استفاده از آمونیاک برای تولید آمونیوم نیترات است. همچنین از دیگر استفاده‌های این اسید تولید مواد منفجره مانند نیتروگلیسیرین، تری نیترو تولوئن (TNT)، سایکلو تری متیلن تری نیترامین (RDX) می‌باشد که همین امر باعث می‌شود که بنیادهای نظامی و سلاح‌سازان در سراسر دنیا مقدار زیادی از آن را خریداری کنند. آخرین علت رایج برای خرید نیتریک اسید تجهیز آزمایشگاه‌ها با آن است.

اسید نیتریک از واکنش دی اکسید نیتروژن (NO2) و آب تولید می شود. اکسید نیتریک تولید شده با اکسیژن هوا اکسید شده و دی اکسید نیتروژن تولید می کند.

تولید اسید نیتریک:

اسید نیتریک مایع تجاری که به بازار عرضه می شود معمولاً حاوی 52٪ تا 68٪ اسید نیتریک خالص است. تولید اسید نیتریک از طریق فرآیند استوالد صورت می گیرد که برگرفته از نام ویلهلم استوالد شیمی دان آلمانی می باشد.
در این فرآیند، آمونیاک بی آب در حضور کاتالیزور گاز پلاتین یا رودیم در دمای بالا حدود 500 K و فشار 9 atm به اکسید نیتریک، تبدیل می شود. سپس نیتریک اکسید با اکسیژن هوا واکنش داده و دی اکسید نیتروژن تولید می شود. این امر متعاقباً در آب جذب می شود، تا اسید نیتریک و اکسید نیتریک تشکیل شود.

ماده اسید نیتریک یک مایع تجاری عرضه شده به بازار بوده که شامل 52٪ تا 68٪ اسید نیتریک با خلوص بالا میباشد. از روش پروسه استوالد برای ساخت و تولید اسید نیتریک استفاده می شود که از دانشمند و شیمی دان آلمانی اسم ویلهلم استوالد گرفت شده است.
درین فرایند، آمونیاک بی آب در حضور کاتالیزور گاز پلاتین یا این که رودیم در دمای بالا حدود 500 K و فشار 9 atm به اکسید نیتریک، تبدیل می‌شود. بعد از آن نیتریک اکسید با اکسیژن هوا برخورد داده و دی اکسید نیتروژن ساخت میشود. این دستور متعاقباً در آب جذب می گردد، تا اسید نیتریک و اکسید نیتریک تشکیل

اسید نیتریک مایع تجاری که به بازار عرضه می شود معمولاً حاوی 52 تا 68 درصد اسید نیتریک خالص است. اسید نیتریک از طریق فرآیند استوالد که به نام شیمیدان آلمانی ویلهلم استوالد نامگذاری شده است، تولید می شود. در این فرآیند، آمونیاک بی آب در حضور کاتالیزور گاز پلاتین یا رودیوم در دمای بالای حدود 500 کلوین و فشار 9 اتمسفر به اکسید نیتریک تبدیل می شود. سپس اکسید نیتریک با اکسیژن موجود در هوا واکنش داده و دی اکسید نیتروژن تولید می کند. متعاقباً در آب جذب می شود و اسید نیتریک و اکسید نیتریک تشکیل می دهد.

اسید نیتریک معرف اصلی برای نیتراسیون است. از افزودن یک گروه نیترو به یک مولکول آلی، اسید نیتریک تولید می شود.

اسید نیتریک آبی به دست آمده می تواند با تقطیر تا حدود 68٪ از نظر جرم غلیظ شود. غلظت بیشتر تا 98٪ را می توان با کمبود آب با H2SO4 غلیظ به دست آورد. با استفاده از آمونیاک مشتق شده از فرآیند هابر، می توان محصول نهایی را از نیتروژن، هیدروژن و اکسیژن تولید کرد که از هوا و گاز طبیعی به عنوان منبع اصلی تولید می شود.
اسید نیتریک معرف مهم برای نیتراسیون میباشد. از اضافه کردن یک مجموعه نیترو به یک مولکول آلی، اسید نیتریک ساخت‌و‌ساز می‌گردد.

اسید نیتریک آبی رنگ به دست آمده می‌تواند با تقطیر تا حدود 68٪ از نگاه جرم غلیظ خواهد شد. غلظت بیشتر تا 98٪ را می قدرت با کمبود آب با H2SO4 غلیظ به دست آورد. با استعمال از آمونیاک مشتق گردیده از فرایند هابر، می اقتدار کالا پایانی را از نیتروژن، هیدروژن و اکسیژن ایجاد کرد که از هوا و گاز طبیعی تحت عنوان منبع اساسی ایجاد می‌گردد.

کاربرد اسید نیتریک:
از اسید نیتریک معمولاً به عنوان یک ماده اکسید کننده قوی استفاده می شود. اصلی ترین کاربرد صنعتی اسید نیتریک برای تولید کودها است. اسید نیتریک با آمونیاک خنثی می شود و نیترات آمونیوم می دهد. سایر کاربردهای اصلی تولید مواد منفجره، پیش سازهای نایلون و ترکیبات آلی ویژه است. نیتریک اسید به عنوان اکسید کننده در ساخت پیش ماده نایلون به کار می رود.
کاربرد اسید نیتریک:
از اسید نیتریک معمولاً تحت عنوان یک ماده اکسید کننده کار کشته استعمال می‌شود. مطرح ترین کاربرد صنعتی اسید نیتریک برای ایجاد کودها میباشد. اسید نیتریک با آمونیاک خنثی میشود و نیترات آمونیوم میدهد. بقیه کاربردهای مهم ساخت مواد منفجره، پیش سازهای نایلون و ترکیبات آلی ویژه میباشد. نیتریک اسید تحت عنوان اکسید کننده در تشکیل داد پیش ماده نایلون به عمل می رود.
در صنایع غذایی به منظور جلوگیری از رشد باکتری ها و مسمومیت های غذایی کشنده از اسید نیتریک استفاده می شود. این ماده به عنوان افزودنی به گوشت تازه و برای ثابت ماندن رنگ گوشت به کار می رود.همچنین در تانکرهای حمل شیراز گاوداری به کارخانه های لبنیات پس از تخلیه، تانکر مورد نظر را با اسید نیتریک شستشو می دهند. به عنوان نگهدارنده در پردازش گوشت مانند: سوسیس، کالباس، انواع بیف ها، بیکن ها، همبرگر از اسید نیتریک استفاده می کنند.

استخراج طلا
اسید نیتریک در خالص سازی فلزاتی مانند طلا و نقره استفاده می شود زیرا ناخالصی ها مانند متا اکسیدهای مختلف موجود در سطح طلا را حل می کند. طلا در HNO3 نامحلول است و پس از فیلتراسیون و بازیابی استخراج می شود.

دارویی
در زمینه پزشکی از اسید نیتریک در حالت خالص به عنوان ماده سوز آور برای از بین بردن زگیل و… استفاده می شود. از محلول های رقیق شده در درمان سوء هاضمه استفاده می شود.

سوخت موشک
اسید نیتریک به اشکال مختلف به عنوان اکسید کننده در موشک های سوخت مایع استفاده شده است. اسید نیتریک یک اکسید کننده قابل ذخیره است که به عنوان پیشران موشک استفاده می شود.

سایر کاربرد ها
تهیه ی پلیمر هایی مانند پلی آمید ها ، پلی اورتان و…
ساخت ترکیبات آلی نیتروژن دار مانند نایلون
این ماده کاربرد های فراوانی از جمله در ساخت تیزاب سلطانی، مواد منفجره و… دارد.
تولید رنگ و پلاستیک
قدیمی کردن چرم و چوب
شستشوی فلزات

خطرات
اسید نیتریک یک اکسیدکننده و خورنده ی قوی به حساب می آید. قرار گرفتن در معرض طولانی مدت در غلظت های کم یا قرار گرفتن در معرض کوتاه مدت در برابر غلظت های بالا از این ماده می تواند مشکلات سلامتی زیادی را به وجود آورد. استنشاق این ترکیب می تواند بسیار خطرناک باشد. به دلیل خاصیت خوردگی بالای این ماده برای فلزات و بافت ها توصیه می شود نکات ایمنی را هنگام استفاده از این ترکیب رعایت نمایید.

بازار جهانی فروش اسید نیتریک
ظرفیت فعلی تولید نیترات آمونیوم حدود 8500 تن است در حالی که میزان نیاز به این ماده چیزی حدود 12000 تن تخمین زده شده است.

ضمن اینکه هر سال حدود 15 درصد نیز به تقاضای این ماده افزوده می شود.

بنابراین فاصله زیادی که بین تولید و در خواست خرید این ماده وجود دارد ، سبب بیش از پیش احساس شدن کمبود واحد های تولیدی این ماده و نیاز به پر کردن خلا موجود می باشد.